Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleneşeli bir düzen bileğildir. Ahbaplık, maşer içre insanoğluın harbiden elbette davrandıklarını bileğil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Doğruluk kıymeti nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene atmak, maşeri hayatın gerçekleşmesini elde etmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin mukabilsına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, muhakkak güzel kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle maşer içre insanoğluın gidişat ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her bugün mümkündür. “İşte ahbaplık, in davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir tertibat, bir bütündür.” İnsan-in, in-natür ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence şeşna kızılınmasıdır. Ahbaplık, beşeriyet seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birkötü düşün ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, maşer sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak belirten reylerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini elde etmek için konulan ve umum gücüyle desteklenen kaide, adalet ve kanunların bütünüdür. Daha geniş bir tanılamamıyla ahbaplık, adalete yönelmiş maşeri evetşama düzenidir. Ahbaplık Kelime Valörı Ahbaplık kelimesi Arabi “adalet” kökünden hasılat ve adalet kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “adalet” kelimesinin çoğcelil “beddua’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na nazaran ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” demeı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk demeında da kullanılır. Teknik Valörı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu ciğerin hala doyurucu bir tanılamam mimarilamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen tanılamamı ise: “Belli başlı bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) rabıtalanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi içre bel kemiği olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri süje meydan kısmına Özel Ahbaplık, zevat ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Ahbaplık, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun serlıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku özge toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet tarafından güvenceye kızılınmış ve cebri yapmış oldurımlara ehil olmasıdır. Ahbaplık kuralları in davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun ayar kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle dublör nitelikteki kamu durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık meydanında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamlamayı ve korumayı amaçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları dikilmek ciğerin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve nakit cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kazanç kapatma; vergi hukukunda vergi ve kaçıntıçılık cezaları gibi daha bir ahbaplık dallarında daha bir yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilişkin çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya politik reyleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş maşeri bir evetşama düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşeri hayatı düzenleyip insanoğluın barış ve güvenlik içre bir arada evetşamalarını sağlamlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Içtimai İhtiyaçların Karşılanması) Hukukun tatbikî amacını, maşeri gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile maşer içre yaşayan insanoğluın, birbirleri ile ihdas etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun mimarisından kaynaklanan gereksinimlerinı mukabillamaya çkızılışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile doğum, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir ahbaplık düzeni hayatın bel kemiği gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun doğal mimarisına ve bundan ileri gelen ihtiyaçlarına yaraşıklı edinmek zorundadır. Ahbaplık önemli ölçübile, konuşu gerçeklere bile sınırlanmışdır; konuşu gereksinimlara uymalı ve onları mukabillamalıdır. 3. Doğruluk Ahbaplık bu fonksiyonu ile mukannen bir düzenleme şeşna aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak sahici kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik tanılamamıyla türe, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) edinmek üzere iki daha bir anlamda kullanılır. Doğruluk gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet demeında zatî bir özelliği deyimler. Nefer her bugün haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni yöneltmek uğrunda geceli gündüzlü ve bileğhizmetmez bir çaba gösterir. İşte bu gidişat ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile ilişkin oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe nosyonı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği takanak biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık meydanında hukuki ayar olarak kal konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Topluluk ciğerindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini ciğerermiş kurallar kamuü olarak ahbaplık, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve istismar etmek durumunda bulunmuş olduğuna nazaran, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine hâkim kâin, nesnel ve salt bir ayar niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir maşer düzenini ciğererir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lüzumlu bulunan düzeni sakınmak, gerekse onu bileğhizmettirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her bugün adalete servurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta mukabilmıza müesses ahbaplık düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim ahbaplık demeında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, bulunan ahbaplık düzenlerinin kendisine yaraşıklı olup olmadığı açısından bir ayar ve kıymetlendirme ölçüsü evet. Yine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve menfi mukabillıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon muvazene içre olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Alışılagelen olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri evetşama uyacak, hem bile bu maşeri hayatın barış içre sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çkızılışacaktır.